Zoran L. Kovačević, jedan od naših najznačajnijih stručnjaka iz oblasti biohemije, akademik SANU i autor Akademske knjige preminuo je u 90. godini.

Diplomirao je 1962. godine na Medicinskom fakultetu u Beogradu. Nakon završetka osnovnih studija, izabran je za asistenta u Zavodu za biohemiju Medicinskog fakulteta u Novom Sadu. Godine 1971, na istom fakultetu, odbranio je doktorsku disertaciju pod naslovom „Oksidativni metabolizam glutamina normalnih i malignih ćelija“. Na Medicinskom fakultetu Novosadskog univerziteta prošao je sva univerzitetska zvanja –bio je šef Katedre za biohemiju (od 1982), a za redovnog profesora izabran je 1985. godine. Takođe, bio je rukovodilac Zavoda za biohemiju Kliničkog centra u Novom Sadu.

Tokom 1969. godine stručno se usavršavao na Departmanu za biohemiju Univerziteta u Bristolu, na kojem je i kasnije u više navrata boravio baveći se proučavanjem celularne energetike i metabolizma. Usavršavanje je nastavio, kao stipendista Nacionalnog instituta za zdravlje SAD, u naučnom centru City of Hope u Los Anđelesu tokom 1970. godine. Kao stipendista Evropske organizacije za molekularnu biologiju boravio je u Institutu za fiziologiju i biohemiju Univerziteta u Minhenu (1980) i u Institutu za hemiju Univerziteta u Marburgu (1983).

Godine 1987. uspostavlja saradnju sa Laboratorijom za eksperimentalnu onkologiju Univerziteta u Indijanapolisu. Bio je gostujući profesor na Departmanu za biohemiju Memorijalnog univerziteta u Njufaudeledu (Kanada).

Za dopisnog člana Vojvođanske akademije nauka i umetnosti izabran je 1984. godine, dok je za redovnog člana izabran 1990. godine. Redovni član Srpske akademije nauka i umetnosti postao je 1991. godine. Funkciju predsednika Ogranka SANU u Novom Sadu obavljao je od 2002. do 2015. godine.

Bio je dugogodišnji predsednik Biohemijskog društva Vojvodine i član Medicinske akademije Srpskog lekarskog društva i Biohemijskog društva Velike Britanije. Takođe, bio je član Evropske akademije nauka i umetnosti iz Salcburga, te inostrani član Crnogorske akademije nauka i umjetnosti i Njujorške akademije nauke.

Jedan je od utemeljivača moderne nastave biohemije na Medicinskom fakultetu u Novom Sadu, gde je predavao studentima medicine i biologije. Godine 1971. osnovao je Laboratoriju za proučavanje energetike, metabolizma i transporta u izolovanim mitohondrijama normalnih i malignih ćelija, prvu i jednine te vrste u tadašnjoj Jugoslaviji.

Akademik Kovačević bio je jedan od vodećih eksperata iz oblasti eksperimentalne biohemije. Njegova bogata bibliografija broji više od 180 naučnih i stručnih radova, od kojih je veliki broj objavljen u najuglednijim međunarodnim naučnim časopisima među kojima su: „Biochemical Journal“, „Cancer Research“, „European Journal of Biochemistry“ i dr. Autor je praktikuma i udžbenika biohemije i molekularne biologije za studente medicine, kao i brojnih monografija među kojima se izdvajaju: „Molekularna organizacija i funkcija mitohondrija“, „Evolucioni i funkcionalni aspekti maligne asteracije ćelija“, „Entropija i bioenergija“, „Maligne neoplazme – genetski ili epigenetski fenomen“ i „Integrativna patogeneza hroničnih bolesti starenja“. Bio je predavač po pozivu na brojnim međunarodnim naučnim kongresima i simpozijumima.

Njegova dugogodišnja proučavanja biohemije i molekularne biologije malignih tumora rezultovala su definisanjem koncepcije po kojoj se suština maligniteta sastoji u reprogramiranju ekspresije gena u smislu aktivacije neoplastičnog programa ćelije, odnosno u epigenestskim promenama što savremena istraživanja sve više potvrđuju.

Za svoj naučni i pedagoški rad primio je mnoge nagrade, među kojima su: Nagrada za nauku Srpskog lekarskog društva (1993), Zlatna plaketa sa medaljom Univerziteta u Novom Sadu za životno delo, Nagrada za najcitiranijeg naučnika Vojvodine koju dodeljuje Pokrajinski sekretarijat za nauku Vojvodine (2010).

Tekst i foto: SANU