Opis
Knjiga Paganstvo Starih Slovena predstavlja prvi tom opsežnog istraživanja na temu nastanka i istorije razvoja paganskih verovanja najstarijeg slovensko-ruskog etnosa. U prvom delu knjige autor vodi čitaoca u hiljadugodišnje dubine kamenog doba, u vreme pojave prvih religijskih predstava u lovačkoj i zemljoradničkoj društvenoj zajednici praslovenskih plemena, koje su bile logična osnova za nastanak onog mitološkog i kultnog sistema na kojem počivaju naše umnogome protivurečne predstave o paganstvu. U drugom delu autor prati formiranje praslovenske kulture u znatno kasnijem periodu etnogeneze Slovena. Govori o razvoju zemljoradničke kulture i njenom uticaju na evoluciju pogrebnih obreda, načinu gradnje svetilišta i formiranju najstarijih mitoloških predstava kroz prizmu njihove povezanosti sa indoiranskim i starogrčkim religiozno-mitološkim sistemom. U trećem delu analiziran je proces nastanka stabilnih i ukorenjenih verovanja kod Slovena kao i rađanje slovenskih božanstava. Autor je iz više aspekata obrazložio svoj veoma originalan pristup kultu Roda i rođenica oslanjajući se na bogati arheološki i etnografski materijal, ali i na krajnje raznovrsni i još uvek nedovoljno proučeni slovenski folklor.
Boris Aleksandrovič Ribakov (1908–2001) bio je najveći ruski arheolog i istoričar XX veka, od 1958. član Akademije nauka SSSR-a, a od 1991. Ruske akademije nauka, nosilac ordena „Heroj socijalističkog rada” i dobitnik prestižne nagrade akademika B. D. Grekova, počasni član Češke, Poljske i Bugarske akademije nauka, zaslužni profesor Moskovskog državnog univerziteta „M. V. Lomonosov” (MGU), doktor istorijskih nauka i počasni doktor Jagelonskog univerziteta u Krakovu. Autor je značajnih monografija koje su imale velik uticaj na formiranje ukupne koncepcije istorije Rusije, kao što su Radimiči (1932), Zanati stare Rusije (1948), Starine Černigova (1949), Stara Rusija. Predanja. Biljine. Letopisi (1963), Prvi vekovi ruske istorije (1964), Datirani ruski natpisi iz perioda od XI do XIV veka (1964), Ruska primenjena umetnost od X do XIII veka (1971), Slovo o Igorovom pohodu i njegovi savremenici (1971), Ruski letopisci i autor „Slova o Igorovom pohodu” (1972), Ruske karte Moskovije XV i početka XVI veka (1974), Herodotova Skitija. Istorijsko-geografska analiza (1979), Paganstvo Starih Slovena (1981), Kijevska Rusija i ruske kneževine od XII do XIII veka (1982), Paganstvo Stare Rusije (1987), Petar Borislavič. Potraga za autorom „Slova o Igorovom pohodu” (1991), Strigolnici. Ruski humanisti XIV veka (1993). Objavio je i Zbornik naučnih radova Iz istorije kulture Stare Rusije (1984), naučnopopularnuknjigu Prvi vekovi ruske istorije (1984) i više od 400 članaka, recenzija, kao i važne delove školskih i univerzitetskih udžbenika.
Ribakov je detaljno istraživao staroruske letopise i identifikovao autore pojedinih letopisnih fragmenata. Pažljivo je analizirao originalna svedočenja istoričara XVIII veka V. N. Tatiščeva i došao do zaključka da ona govore o realnim zbivanjima i da Tatiščev nije „falsifikovao” istoriju. Izneo je i smelu hipotezu po kojoj je Slovo o Igorovom pohodu napisao kijevski boljar Petar Borislavič. Dokazao je da je znameniti mislilac i publicista XII i početka XIII veka Danilo Zatočnik bio kneževski letopisac na dvoru velikog kneza Vsevoloda zvanog Veliko Gnezdo i njegovog sina Konstantina.
Ribakov je u velikoj meri proširio hronološke okvire „slovenskog sveta”. Izneo je snažne argumente u korist pretpostavke da su pretke Slovena predstavljali pojedini skitski narodi koji su naseljavali priobalje Crnog mora još u vreme „oca istorije” Herodota (V vek p. n. e.). U knjizi Kijevska Rusija i ruske kneževine od XII do XIII veka Ribakov vraća početke istorije Slovena još dalje u prošlost, datirajući ih u XV vek p. n. e., mada savremena nauka koja se bavi istorijom Slovena vidi Protoslovene na obalama Dunava još hiljade godina ranije. Čitavog života držao se patriotskih, antinormanističkih ideja. Po rečima L. S. Klejna, bio je „ne samo patriota nego, bez sumnje, i ruski nacionalista… ultrapatriota – sklon da vatreno preuveličava istinska dostignuća i preimućstva ruskog naroda u odnosu na ostale”. Tako je, između ostalog, Ribakov bio duboko ubeđen u autohtonost slovenskog stanovništva na teritoriji današnje Ukrajine, povezujući Slovene sa Skitima, pa čak i nosiocima tripoljske kulture.
Svoj naučni rad kao arheolog otpočeo je na iskopinama kurgana Vjatiča u Podmoskovlju. Organizovao je arheološke ekspedicije velikih razmera u Moskvi, Novgorodu Velikom, Zvenjigorodu, Černigovu, Perejaslavlju Ruskom, Belgorodu Kijevskom, Tmutarakanu, Putivlju, Aleksandrovu i na mnogim drugim mestima. U potpunosti je iskopao staroruske zamkove Ljubeč i Vitičev, na osnovu čega je urađena rekonstrukcija izgleda staroruskih manjih gradova.
Više od 60 godina radio je na Istorijskom fakultetu Moskovskog državnog univerziteta „M. V. Lomonosov” (MGU), gde je od 1939. do 1943. bio docent, od 1943. – profesor, od 1950. do 1952. dekan, a od 1953. do 1962. šef Katedre za otadžbinsku istoriju iz doba feudalizma, da bi poslednje godine svog života proveo kao počasni profesor MGU. Hiljade studenata slušalo je njegova predavanja, nekoliko desetina magistara i doktora smatra ga svojim učiteljem. Milioni učenika i hiljade studenata širom Rusije istoriju su učili po njegovim udžbenicima.
Od 1952. do 1954. bio je prorektor MGU, 40 godina je bio na čelu Instituta arheologije i direktor Instituta istorije Ruske akademije nauka. Za svoj plodotvorni naučnoistraživački i pedagoški rad više puta je nagrađivan u Rusiji i inostranstvu.
