ROMAN-HIDRA

Pisci poput Karera jesu nešto poput današnjeg literarnog ekvivalenta grandž gitariste-tekstopisca. Ista deprekacija i brutalna samoogoljenost, mada za oktavu inteligentnije; isto oscilovanje između depresivnosti i Napoleonovog kompleksa. Maltene, čim otvorite knjigu, prepoznaje se taj njihov stil pisanja koji može pripadati samo zapadnoevropskom intelektualcu srednjih godina.

Ali veoma brzo mu to praštam, u nemaloj meri zbog toga što mi je proces gubitka vere opisan u prvom od četiri poglavlja Carstva, naslovljenom „Kriza”, i više nego poznat – posebno kao nekome ko je pre njenog sticanja, poput Karera, bio izraziti skeptik i ateista. Putanja neočekivanog ulaska u nju, zažareno pronalaženje znakova Božje milosti svuda oko sebe, odricanje prethodne verzije svoje ličnosti – uz konačni gubitak vere i neminovno skidanje ružičastih naočara koje ona pruža, te suočavanje sa odjednom desakralizovanim svetom – nešto je što sam po gotovo fiziološkom redosledu sve i sam prošao. Karer je, uz vešto oko za detalj, uspeo da i na emotivan i na intelektualan način ovo prenese.

Ovo delo, suštinski, nosi pečat bivšeg hrišćanina. Iako smatram da bi i oni koji nikada nisu imali veru kao i oni koji su vernici mogli da se intelektualno povežu s autobiografskim elementima i čak da ih „dožive”, mislim da će iz ovog dela najviše izvući upravo bivši hrišćani. Posebno oni koji, i posle napuštanja vere, ostaju njome opčarani i fascinirani.

Karerovo religijsko iskustvo predstavlja uvertiru i podlogu za istraživanje o počecima hrišćanstva. On nas vodi u Rimsko carstvo prvog veka, posle Hristove smrti, i prati najznačajnije figure ranog hrišćanstva, među kojima glavno mesto zauzimaju apostol Pavle (utemeljivač hrišćanske prakse i takoreći tvorac hrišćanstva, koji se nije bavio Isusovim zemaljskim životom već prvenstveno Hristom kao Bogom i božanskom energijom) i jevanđelista Luka (maštoviti doktor s talentom za pisanje koji postaje fasciniran judaizmom pre nego što će se susresti s Pavlom).

Ova ekspozicija je veoma plodno tle za piščevu erudiciju; on na jedan pravi renesansni, spekulativni način ulazi u psihologiju figura ranog hrišćanstva, time smeštajući svoje delo van okvira naučnih pristupa istoriji i istoriografije, ali ga u isto vreme čineći ubedljivijim. Tu se Isusov brat Jakov, neumoljivo strogi vođa jerusalimske crkve, suprotstavlja mačo-revolucionaru Pavlu, više fokusiranom na lični doživljaj Hrista nego na poštovanje pravila koja su karakterisala dotadašnju jevrejsku religiju. Luka, neka vrsta Karerovog alter-ega (kako i on sam priznaje), i njegova posredovanja i dodiri s raznim osobama čine okosnicu knjige.

Priča je nadalje razgranata. Svestan nemogućnosti dolaska do bilo kakvih definitivnih zaključaka, Karer se služi ovom metodom: prvo vrši detaljnu karakterizaciju i potkrepljuje svoje sudove pozivanjem na biblijski tekst (često uz citate), a zatim nam, ovako naoružan, predstavlja više „vrtova sa stazama koje se račvaju”, odnosno alternativnih rekonstrukcija događaja poput uspostavljanja Pavlove misionarske hronologije, pojave i širenja određenih ideja unutar ranog hrišćanstva, itd.

Jedna od Karerovih najvećih snaga leži u njegovom inteligentnom i odmerenom pristupu sakralnom, pa je Carstvo zato delo koje bi moglo biti na nekom nivou prijemčivo svima osim najdogmatskijim hrišćanima, tj. onima koji su deifikovali biblijske ličnosti iz knjige. Karer ne deli snishodljivo-sarkastični pristup poznatijih savremenih ateista (poput Kristofera Hičensa), s njihovim skoro pornografskim idolizovanjem nauke, već tretira s erudicijom i poštovanjem duhovnu dimenziju čoveka i zajednice – kao i zajednice u određenom istorijskom trenutku, kao što su bile male, mahom skrivene zajednice hrišćana u prvom veku. Oslobođen od pretenzije da iznese nekakvu definitivnu teoriju o njihovom širenju i trijumfu, Karer prenosi atmosferu – pritom se na upečatljiv, originalan, montenjovski način služeći vlastitim emocijama i životnim iskustvima, i stvarajući jednu organsku povest.

Carstvo je pitka, pametna, crnohumorna, romaneskna, žanrovski neodrediva knjiga o sociopsihološkoj pozadini rađanja hrišćanstva i o tlu na kome je izniklo. Karerov meandrirajući ton je dodatno uzdiže, uvlačeći čitaoca u njegovo viđenje stvari i stvarajući simulaciju dijaloga između čitaoca i pisca. Jedan pravi roman-hidra koji vredi pročitati.

Konstantin Filipović

Izvor: https://artboxportal.com/roman-hidra/