O ZDRAVOM RAZUMU

Džon Djui (engl. John Dewey; Berlington, 20. oktobar 1859 — Njujork, 1. jun 1952) je bio američki filozof, socijalni kritičar i teoretičar obrazovanja.U vremenu u kojem je filozofija bila u procesu profesionalizacije, Djui se održao kao filozof zainteresovan za probleme svakodnevnice, sa međunarodnim uticajem u oblastima politike i obrazovanja. Bio je i profesor univerziteta Mičigen i Minesota. Od 1894. profesor je u Čikagu gde 1896. osniva univezitetsku vežbaonicu, a od 1904. godine profesor je na Kolumbija univerzitetu u Njujorku i u Visokoj učiteljskoj školi. Kao vladin savetnik za pedagogiju boravio je dve godine u Kini organizujući prosvetni sistem, a u istom svojstvu boravio je u Turskoj i Meksiku. Do kraja života delovao je u američkom kulturnom i prosvetnom životu kao filozof, pedagog i politički angažovan reformator. U filozofiji je zastupao pragmatizam po kojem je kriterijum istine korist, a Djui je formirao svoju verziju pragmatizam-instrumentalizam, teoriju koja smatra kako svaki pojam, ideju itd. treba shvatiti kao instrument akcije. Raspravljajući o pitanjima obrazovanja i prenošenja iskustva starijih na mlađe generacije, ljudska bi vrsta vrlo brzo podlegla prirodnoj stihiji. Međutim, zahvaljujući nagomilanom iskustvu, što se prenosi u procesu obrazovanja na mlade generacije, ona se održava i menja svoju okolinu. Iz filozofskih i socijalno-političkih stavova Džona Djuia proizilazi da vaspitanje i nije ništa drugo nego neprekidno proširivanje i produbljivanje dečjeg iskustva, a razvitak deteta je prilagođavanje postojećem društvu. U vaspitnom procesu dete je u središtu, pa se njegove snage moraju ispoljiti, interesi se moraju ostvariti, a sposobnosti vežbati. Dete poseduje četiri instinkta: socijalni konstruktivni istraživački i umetnički. Vaspitanje ne sme formirati dete prema određenim vaspitnim ciljevima, već ima zadatak da uklanja smetnje koje bi kočile slobodan razvoj, slobodan rast deteta. Dete treba da se slobodno razvija, a vaspitanje se ravna prema nepromenljivim zakonima razvoja psihičkih i telesnih funkcija deteta. Prema tome, Djui je jedan od teoretičara „slobodnog vaspitanja“, teorije koja ima svoj koren Rusoovim stavovima, samo što su ovi imali u svoje vreme drugu društvenu ulogu. Djui je protivnik knjiškog i verbalnog znanja i učenja. Smatra kako je polazni izvor znanja rad, jer radeći se stiču najsigurnija i najefikasnija znanja, veštine i navike. Dakle, rad nije samo mogućnost za upoznavanje teorije. Prema Djuovom mišljenju fiziku će učenici najbolje savladati u radionici i pogonu, hemiju u kuhinji, geometriju u stolarskoj radionici, zoologiju uzgajanjem domaćih životinja, botaniku radovima u vrtu, polju, voćnjaku i vinogradu, a istoriju i geografiju putovanjima. Djuji je isticao da filozofija ima tri oblasti istraživanja, koje mogu biti predstavljene u formi tri koncentrična kruga. Prva, najuža, jeste oblast istraživanja zakona refleksivnog mišljenja, to jest naučnog istraživanja – to je oblast logike; druga, šira, jeste oblast istraživanja zakonitosti i uzajamnog uticaja ostalih oblika ljudskog iskustva – umetničkog, moralnog, religioznog i tako dalje, kao i njihovog odnosa prema logičkom mišljenju; i treća, najšira, jeste oblast socijalnih pitanja, oblast primene filozofije na organizacione i institucionalne probleme društvenog života, socijalnog i kulturnog ponašanja, odnosa pojedinca i društvene celine. Kliford Džejms Gerc (23. avgust 1926. – 30. oktobar 2006.) je bio američki interpretativni antropolog poznat po snažnom uticaju na interpretativnu i simboličku antropologiju. Osnovao je departman društenih nauka na prestižnom Institutu za napredne studije Univerziteta u Prinstonu, na kojem je predavao kao profesor sa velikim intelektualnim prestižom. Gerc je bio značajna figura savremene antropologije. Kao i drugi veliki antropolozi, svoja terenska istraživanja je obavljao u Indoneziji i Maroku. Poznat je po konceptu „gustog opisa”, semiotičkom tumačenju kulture i tzv. „književnom zaokretu” u pravcu simboličke i interpretativne antropologije. Napisao je i priredio 17 knjiga, preko stotinu naučnih i stručnih članaka kao i nekoliko zbirki eseja, koje je objavljivao u New York Review of Books, American Scholar i u drugim uglednim intelektualnim časopisima. Gerc smatra da bi protumačili mrežu simbola kulture, naučnici moraju prvo da izoluju njene elemente, zatim da ukažu na unutrašnje odnose među tim elementima i označe ceo sistem na neki opšti način prema osnovnim simbolima oko kojih su organizovani, čije su osnovne strukture površinski izraz ili ideološki princip na kojima se zasniva.[5] On smatra da sistem značenja proizvodi kulturu, jer je to kolektivna svojina određenog naroda. Gerc se vodio idejom da je svaka kultura svet za sebe. Njegovo shvatanje sveta je idealističko i on društvo vidi kao simboličku celinu. Promovisao je ideju kulture kao nezavisnog, samodovoljnog ili samodrživog sistema koji se može proučavati iako se ne uzimaju u obzir društveni (societetski uslovi).[6] Na taj način kultura postaje pojam koji je ključan za razumevanje čovekovog mesta u svetu, a antropologija predstavlja sredstvo za bliže određenje njenog mesta i uloge.[7] Insistirajući na hermeneutičkim metodama u atropološkim proučavanjima, Gerc je postao poznat po tome što je uveo tzv. „književni zaokret“ u antropologiji. Kliford Gerc je bio jedan od prvih naučnika koji je uvideo da saznanja iz jezika, filozofije i književne analize mogu imati veliku objašnjavajuću vrednost u društvenim naukama. Gerc je imao za cilj da doprinese društvenim naukama tako što će razraditi pojam „gustog opisa“. Gerc je primenio gust opis na antropološke studije (konkretno na njegovu „interpretativnu antropologiju“), pozivajući antropologe da razmotre ograničenja koja im nameću njihove sopstvene kulturološke kosmologije dok pokušavaju da objasne kulturu drugih ljudi.[8] On je razvio teoriju koja ja je imala veliki uticaj na društvene nauke. Za Gerca je etnografija specifičan način zapisivanja određene kulture koja se sprovodi kroz posebnu vrstu gustog pisanja.